WSPÓŁPRACA WIDZĄCYCH Z NIEWIDOMYMI WSKAZÓWKI PRAKTYCZNE/

Wstęp

Brak wzroku – jakkolwiek jest to poważne utrudnienie życiowe – nigdy nie może być argumentem wyłączającym człowieka z czynnego i pełnego życia.
Tak jak wszyscy potrzebujemy pod jakimś względem pomocy, tak również potrzebuje jej osoba niewidoma. Potrzebuje pomocy, a nie wyręczania. Najlepiej, jeżeli u podłoża tej pomocy leży obopólna potrzeba kontaktu i wzajemne świadczenie sobie dobra. Aby osobom widzącym i niewidzącym było ze sobą dobrze muszą wzajemne poznawać swoje potrzeby i możliwości, jak również znać praktyczne zasady właściwie rozumianej współpracy.
Wszyscy, zarówno widzący, jak i niewidomi, powinni przestrzegać ogólnych zasad uprzejmości, kultury i życzliwości, a ponadto pewnych szczególnych form właściwych dla współpracy. W ten sposób oszczędzimy sobie wielu zbytecznych przykrości i umożliwimy jak najpełniejsze włączenie we wspólną pracę.

Zasady ogólne

– Do osób niewidomych odnosimy się w sposób zwyczajny, nie okazując litości ani sentymentalnego współczucia.
– Nie należy zwracać się zbyt głośno, ale wyraźnie i z opanowaniem.
– Nie pozwalać na to, by w obecności niewidomych „popisywano się” błędnymi opiniami na temat braku wzroku i zadawano niezbyt trafne pytania w rodzaju: „czy oni słyszą” itp.
– Zasadniczym skutkiem braku wzroku jest poważne utrudnienie poruszania się i poznania. Dlatego osoby widzące powinne zawsze zatroszczyć się o to, aby niewidomy znajdujący się w jego otoczeniu otrzymał właściwe informacje – a niekiedy fizyczną pomoc – pozwalające mu na pełną orientację w otoczeniu i sytuacji.
– Osoba niewidoma, wbrew ogólnemu przekonaniu, nie zawsze rozpoznaje rozmówcę po głosie. Dlatego przy powitaniu przedstaw się i dotknij ją w ramię.
– Nie wolno podsłuchiwać, podglądać, uciekać – ukrywając fakt swojej obecności przed niewidomym – ani w żaden inny sposób wykorzystywać sytuacji dla ukrycia prawdy.
– Przy podawaniu przedmiotów osobie niewidomej nie wystarczy powiedzieć: „proszę”, lub położyć rzecz gdziekolwiek, lecz należy podać dany przedmiot do ręki.
– Przy wręczaniu niewidomemu pieniędzy trzeba podawać oddzielnie każdy banknot i określić jego wartość.
– Należy unikać głośnego kierowania niewidomym z większej odległości. Tylko wyjątkowo sposób ten ma swoje uzasadnienie – na p w sytuacji grożącego niebezpieczeństwa. Udzielamy wówczas prawidłowej wskazówki w sposób zdecydowany i krótki. Nie należy wołać np.: „przeszkoda!”, lecz dać krotką radę w rodzaju: „proszę zatrzymać się!”, „proszę przesunąć się o metr w prawo, w lewo”, „proszę poczekać – zaraz podejdę”.
– W rozmowie z niewidomym nie trzeba sztucznie unikać tematu braku wzroku. Nie dopytywać się jednak o sprawy osobiste na przykład okoliczności utraty wzroku. Natomiast w sposób naturalny pytać o możliwości niewidomego i zakres potrzebnej mu pomocy.
– W rozmowie z niewidomym nie należy również unikać wyrazów oznaczających nazwy kolorów, czy innych określeń o treści wizualnej w rodzaju: „widzę”; „podoba mi się”, do zobaczenia itp.

Miejsca publiczne

– Spotykając niewidomego na ulicy należy podejść i zapytać, czy potrzebuje naszej pomocy.
Zanim nawiążemy kontakt fizyczny z osobą niewidomą, na przykład biorąc ją pod rękę, powiedzmy jej, kim jesteśmy i co chcemy zrobić.
– Przeprowadzając osobę niewidomą przez jezdnię, zaproponuj pomoc, podaj swoje ramię, a następnie idź pół kroku przed nią.
– Po udzieleniu pomocy nie można oddalać się w milczeniu lecz zasygnalizować w jakiś sposób swoje odejście na przykład można powiedzieć: „do widzenia”, informując przedtem gdzie osoba – której dotychczas pomagaliśmy – aktualnie się znajduje. Chodzi o upewnienie się, że od tego momentu niewidomy poradzi już sobie sam.
– Niewidomego oczekującego na przystanku tramwajowym lub autobusowym należy poinformować jaki numer nadjechał i podprowadzić do przedniego wejścia.
– W sklepie należy podejść do niewidomego i życzliwie zapytać jakie stoisko go interesuje, co chciałby kupić. Następnie trzeba zapytać, czy życzy sobie, aby podprowadzić go do tegoż stoiska oraz do kasy.
– Udzieliwszy niewidomemu pomocy na przykład w autobusie, tramwaju czy sklepie, nie należy się dziwić jeżeli za nią nie podziękuje – niewidomy może się nie zorientować gdzie jest w danej chwili osoba, która mu udzieliła pomocy.
– Wchodząc z niewidomym do pokoju, biura itp. należy go poinformować, kto lub co się w nim znajduje.
– Pies przewodnik, idąc z osobą niewidomą, pracuje. Nie rozpraszaj go głaskaniem, cmokaniem czy nawoływaniem.

Sprawy porządkowe.

Zasadniczym celem rewalidacji jest umożliwienie osobie niewidomej samodzielnego życia i pracy. Warunkiem koniecznym, aby ta samodzielność była realna, jest przestrzeganie ustalonych zwyczajów porządkowych:
– W lokalach, z których stale korzystają niewidomi: mieszkanie prywatne, ośrodek szkolny, zakład pracy, drzwi muszą być zawsze dokładnie zamknięte lub szeroko otwarte, a krzesła powinny być pod ścianą lub dosunięte do biurka czy stołu.
– Na drodze, w przejściach i na korytarzach nie wolno zostawiać żadnych przedmiotów na przykład wiader, ani sprzętów na przykład narzędzia pracy: łopaty, grabie itp. O wszelkich koniecznych zmianach na przykład w umeblowaniu domu, w urządzaniu terenu, niewidomych powinno się w porę zawiadamiać.
– Od widzących współpracujących z niewidomymi należy wymagać odkładania wszystkich swoich i wspólnych rzeczy na właściwe miejsce. Pozwoli im to skuteczniej wymagać tego samego od niewidomych, dla których zagadnienie porządku ma szczególnie ogromne znaczenie.
– Na terenie Ośrodka oraz w pomieszczeniach szkolnych i internatowych młodzież należy przyzwyczajać do ruchu prawostronnego.

Grzeczność na co dzień

– Osoby widzące mają obowiązek informowania niewidomych o swojej obecności: wchodząc i wychodząc ze wspólnie użytkowanego pomieszczenia, mijając niewidomego, rozstając się z nim, gdy niewidomy wchodzi do pomieszczenia, w którym aktualnie znajduje się osoba widząca.
– Widzący ma również obowiązek informowania niewidomego o składzie osobowym grupy, w której niewidomy się znalazł.
– Gdy wypadnie niewidomego przedstawić komuś widzącemu lub odwrotnie – należy to zrobić tak, aby niewidomy wiedział w którą stronę ma się zwrócić. Najlepiej go w tym zorientuje choćby jedno słowo wypowiedziane przez osobę, z którą ma się poznać.
– W towarzystwie wielu osób – zwłaszcza wówczas, gdy chcemy przekazać jakąś informację osobie niewidomej – zwracamy się do niej imiennie lub wymieniamy funkcję jaką pełni na przykład „panie dyrektorze” czy tytuł naukowy na przykład „panie doktorze”, „panie inżynierze”.
– Podając krzesło, wystarczy położyć rękę niewidomego na oparciu. Unikać należy usadawiania niewidomego „na siłę”.
– Idąc z niewidomym nie należy tylko przez ukłon pozdrawiać spotykanych osób widzących. Trzeba jednocześnie użyć pozdrowienia słownego. Często zdarza się, że mijając znane osoby pozdrawiamy ukłonem przewodnika, ignorując zupełnie osobę niewidomą.
– Wskazane jest, aby osoba widząca, która towarzyszy niewidomej uprzedziła ją o zbliżaniu się kogoś, kogo ona powinna lub chciałaby pierwsza powitać.
– Jeżeli niewidomemu towarzyszy przewodnik, a sprawa którą chcemy załatwić dotyczy niewidomego, należy kierować swoje wypowiedzi wprost do tego ostatniego. Przewodnik nie może być pośrednikiem w tej sytuacji.

Spożywanie posiłków.

– Przed nałożeniem na talerz należy poinformować niewidomego co jest podane do stołu oraz zapytać ile i jakich potraw życzy sobie, aby mu podano lub nałożono.
– W czasie wspólnego spożywania posiłku z osobą niewidomą należy poinformować ją – jeżeli wyrazi taką prośbę – jak rozłożone jest nakrycie i – o ile potrawy już są na talerzu – określić ułożenie potraw – najlepiej posługiwać się określeniem wskazówek na tarczy zegarowej.
– W czasie posiłku należy porozumieć się z osobą niewidomą na ile jej pomóc na przykład w pokrojeniu mięsa itp.
– Jeżeli do stołu zasiadają osoby widzące i niewidome, wszyscy powinni się przemieszać w zajmowaniu miejsc ze względu na łatwiejszą obsługę niewidomych.

Lektor osoby niewidomej

– Czytającego niewidomemu obowiązuje wierność w odtwarzaniu napisanej treści, chyba że razem ustalą sposób wspólnego czytania pozwalającego na ewentualne opuszczenia niektórych fragmentów tekstu.
– Gdy niewidomy poprosi o przeczytanie prywatnej korespondencji lub osobistych dokumentów – oprócz powyższej zasady – obowiązuje maksymalna dyskrecja i delikatność.
– Zanim zaczniemy cokolwiek czytać niewidomemu – w przypadku braku orientacji skąd dana rzecz pochodzi – należy poinformować go o danych bibliograficznych książki, o autorze pisma, nadawcy listu, przeczytać treść pieczątki na kopercie itp.
– Jeśli jesteś właścicielem strony internetowej, postaraj się, aby była ona dostępna i dostosowana do potrzeb osób niewidomych i słabowidzących.

Przewodnik osoby niewidomej

– Towarzysząc osobie niewidomej czy to na spacerze czy na spotkaniu w większym gronie osób na przykład zebranie, odczyt, prywatne przyjęcie, restauracja itp. staramy się, aby był na bieżąco informowany o tym co się wokół dzieje: kto jest w sali, ewentualnie jak ludzie są ubrani, jaka jest dekoracja pomieszczenia. W teatrze lub kinie staramy się, aby niewidomy uprzednio poznał ogólną treść spektaklu, a w ciągu akcji tylko szeptem informujemy o zasadniczych, wizualnych faktach o ile sobie tego oczywiście życzy, treść i niektóre szczegóły wizualne uzupełniamy w antraktach oraz w rozmowie po skończonej sztuce.
– Przewodnik na ogół idzie z prawej strony niewidomego, chyba że niewidomy życzy sobie inaczej.
– Przewodnik idzie o pół kroku przed niewidomym, dając przez to w porę odczuć wszelkie przeszkody na drodze. O tych przeszkodach informuje również czasami słownie na przykład o gałęziach wystających po drodze na wysokości głowy lub za pomocą umownych ruchów na przykład przy wchodzeniu na krawężnik lub schodzeniu w dół – przez lekki ruch przedramieniem w górę lub w dół.
– Przy wchodzeniu lub schodzeniu ze schodów trzeba zawsze spytać niewidomego, czy woli iść przy poręczy, czy też trzymać się przewodnika. Na ogół dobrze jest uprzedzić niewidomego: „schody w dół”, „podest”, „dalszy ciąg schodów”, „koniec schodów”.
– W drzwiach i wąskich przejściach na przykład między rzędami w teatrze i innych tego typu pomieszczeniach przewodnik idzie zawsze pierwszy, lekko trzymając niewidomego z tyłu za rękę.
– Przy wsiadaniu do samochodu należy rękę niewidomego położyć na szczycie otwartych drzwiczek, co wskaże wysokość wozu i jego przybliżoną odległość od krawężnika.
– Do tramwaju lub autobusu z niewidomym zasadniczo należy wchodzić przednim wejściem, by móc w razie potrzeby poprosić kierowcę, by za szybko nie ruszył. Przy wsiadaniu rękę niewidomego trzeba położyć na uchwycie lub poręczy przy schodkach. Gdyby nie było miejsca siedzącego, niewidomy musi mieć jakiś punkt oparcia, aby mógł utrzymać równowagę. Przy wysiadaniu należy również rękę niewidomego położyć na poręczy przy zejściu. Przewodnik powinien wysiąść przed niewidomym i stanąć z boku, a nie przed nim, gdyż mogłoby to spowodować przykre zderzenie.

Zakończenie.

Podstawowym zadaniem współpracy z niewidomymi jest realizacja przykazania miłości oraz przestrzeganie ogólnie przyjętych zasad dobrego wychowania.
Trzeba uważać, by pomoc osoby widzącej nie spowodowała u osoby niewidomej poczucia nadmiernej zależności i mniejszej wartości. Pomoc ta ma uzupełniać rzeczywiste trudności niewidomego i ułatwiać mu osiąganie samodzielności w życiu i w pracy. W miarę możności powinna ona być wzajemna. Matka Czacka w tekście „O niewidomych” wyraźnie zachęca, aby niewidomi z dobrocią uczyli widzących „jak mają być «okiem niewidomemu»”. Widzący zaś powinni tę naukę życzliwie przyjmować i realizować.
Laski 2018 Dział Tyflologiczny

Wstecz