Brak wzoku jakkolwiek jest to poważne utrudnienie życiowe nigdy nie może
być argumentem wyłączającym człowieka z czynnego i pełnego życia. Tak jak
wszyscy potrzebujemy pod jakimś względem pomocy, tak również osoba
niewidoma potrzebuje pomocy a nie wyręczania. Najlepiej jeżeli u podłoża
tej pomocy leży obupólna potrzeba kontaktu i wzajemne świadczenie
sobie dobra. Aby osobom widzącym i niewidomym było ze sobą dobrze muszą
wzajmnie poznawać swoje potrzeby i możliwości, jak również znać praktyczne
zasady właściwie rozumianej współpracy.
Wszyscy, zarówno widzący, jak i niewidomi, powinni przestrzegac ogólnych
zasad uprzejmości, kultury i życzliwości, a ponadto pewnych szczególnych
form właściwych dla współpracy. W ten sposób oszczędzimy sobie wielu
zbytecznych przykrości i umożliwimy jak najpełniejsze włączenie we
współpracę.
Do osób niewidomych odnosimy się w sposób zwyczajny, nie okazując litości
ani sentymentalnego współczucia.
Nie należy zwracać się zbyt głośno, ale wyraźnie i z opanowaniem.
Nie pozwalać, na to by w obecności niewidomych "popisywano się" błędnymi
opiniami na temat braku wzroku i zadawano niezbyt trafne pytania w
rodzaju: "czy oni słyszą?" i tym podobne.
Zasadniczym skutkiem braku wzroku jest poważne utrudnienie poruszania się
i poznania. Dlatego osoby widzące powinny zawsze zatroszczyć się o to, aby
niewidomy znajdujący się w jego otoczeniu otrzymał właściwe informacje, a
niekiedy fizyczną pomoc pozwalającą mu na pełną orientację w otoczeniu i
sytuacji.
Osoba niewidoma, wbrew ogólnemu przekonaniu, nie zawsze rozpoznaje
rozmówcę po głosie. Dlatego przy powitaniu należy przedstawić się i
dotknąć ją w ramię.
Nie wolno podsłuchiwać, podglądać, uciekać, ukrywając fakt swojej
obecności przed niewidomym, ani w żaden inny sposób wykorzystywać sytuacji
dla ukrycia prawdy.
Przy podawaniu przedmiotów osobie niewidomej nie wystarczy powiedzieć:
"proszę" i położyć rzecz gdziekolwiek, lecz należy podać dany przedmiot do
ręki.
Przy wręczaniu pieniędzy trzeba osobie niewidomej podać każdy banknot
oddzielnie i określić jego wartość.
Należy unikać głośnego kierowania niewidomym z większej odległości. Tylko
wyjątkowo sposób ten ma swoje uzasadnienie, na przyklad w sytuacji
grożącego niebezpieczeństwa. Nie należy wówczas wołać, na przykład: "uwaga
przeszkoda", ponieważ osoba niewidoma nie może zorientować się czy należy
zatrzymać się, schylić, czy uważać bo podłoga jest mokra i śliska.
Udzielamy wówczas prawidłowej wskazówki w sposób zdecydowany i krótki. Na
przykład należy dać krótką radę w rodzaju: "proszę zatrzymać się, proszę
przesunąć się o metr w prawo, w lewo, proszę poczekać - zaraz podejdę".
W rozmowie z osobą niewidomą nie trzeba sztucznie unikać tematu braku
wzroku. Nie należy jednak dopytywać się o sprawy osobiste na przykład
okoliczności utraty wzroku. Natomiast w sposób naturalny pytać o
możliwości niewidomego i zakres potrzebnej mu pomocy.
W rozmowie z niewidomymi nie należy również unikać wyrazów oznaczających
nazwy kolorów, czy innych określeń o treści wizualnej w rodzaju: "widzę",
podoba mi się, do zobaczenia".
Spotykając osobę niewidomą na ulicy należy podejść i zapytać czy
potrzebuje naszej pomocy.
Zanim nawiążemy kontakt fizyczny z osobą niewidomą, na przykład biorąc ją
pod rękę, powiedzmy jej kim jesteśmy i co chcemy zrobić.
Przeprowadzając osobę niewidomą przez jezdnię, zaproponuj pomoc. Podaj
swoje ramię, a następnie idź pół kroku przed nią.
Po udzieleniu pomocy nie można oddalić się w milczeniu lecz zasygnalizować
w jakiś sposób swoje odejście na przykład można powiedzieć: "do widzenia",
informując przedtem gdzie osoba, ktorej udzielaliśmy pomocy, aktualnie się
znjduje. Chodzi o upewnienie się, że od tego momentu niewidomy poradzi
sobie już sam.
Niewidomego oczekującego na przystanku tramwajowym lub autobusowym należy
poinformować jaki numer nadjechał i podprowadzić do przedniego wejścia.
W sklepie należy podejść do niewidomego i żyzczliwie zapytać jakie
stanowisko go interesuje, co chciałby kupić. Następnie trzeba zapytać, czy
życzy sobie, aby podprowadzić go do tegoż stanowiska oraz do kasy.
Udzieliwszy pomocy niewidomemu na przykład w autobusie, tramwaju, czy
sklepie, nie należy się dziwić jeżli za nią nie podziękuje - niewidomy
może się nie zorientować gdzie jest w danej chwili osoba, która udzieliła
mu pomocy.
Wchodząc z niewidomym do pokoju, biura i tym podobne, należy go
poinformować kto lub co się w nim znajduje.
Pies przewodnik idąc z osobą niewidomą, to znczy pracuje. Nie rozpraszj go
głaskaniem, cmokaniem czy nawoływaniem.
Zasadniczym celem rewalidacji jest umożliwienie osobie niewidomej
samodzielnego żyicia i pracy. Warunkiem koniecznym, aby ta samodzielność
była realna, jest przestrzeganie ustalonych zwyczajów porządkowych.
W lokalach, z których stale korzystają niewidomi: mieszkanie prywatne,
ośrodek szkolny, zakład pracy drzwi muszą być zawsze dokładnie zamknięte
lub szeroko otwarte, a krzesła powinny być pod ścianą lub dosunięte do
biurka czy stołu.
Na drodze, w przejściach, korytarzach i na tak zwanych ciągach
komunikacyjnych nie wolno zostawiać żadnych przedmiotow na przykład
wiader, ani sprzętów na przykład narzędzia pracy, łopaty, grabie i tym
podobne. O wszelkich koniecznych zmianach na przykład w umeblowaniu domu,
w urządzeniu terenu niewidomych powinno się w porę zawiadamiać.
Od osób widzących współpracujących z osobammi niewidomymi należy wymagać
odkładania wszystkich swoich i wspólnych rzeczy na właściwe miejsce.
Pozwoli to skuteczniej wymagać tego samego od niewidomych, dla których
zagadnienie porządku ma szczególnie ogromne znaczenie.
Na terenie Ośrodka oraz w pomieszczeniach należy przestrzegać ruchu
prawostronnego.
Osoby widzące mają obowiązek informowania niewidomych o swojej obecności.
Wchodząc i wychodząc ze wspólnie użytkowanego pomieszczenia, mijając
niewidomego, rozstając się z nim, gdy niewidomy wchodzi do pomieszczenia,
w którym aktualnie znajduje się osoba widząca. Widzący ma również
obowiązek informowania niewidomego o składzie osobowym grupy, w której
niewidomy się znalazł.
- Gdy wypadnie niewidomego przedstawić komuś widzącemu lub odwrotnie –
należy to zrobić tak, aby niewidomy wiedział w którą stronę ma się
zwrócić. Najlepiej go w tym zorientuje choćby jedno słowo wypowiedziane
przez osobę, z którą ma się poznać.
- W towarzystwie wielu osób – zwłaszcza wówczas, gdy chcemy przekazać
jakąś informację osobie niewidomej – zwracamy się do niej imiennie lub
wymieniamy funkcję jaką pełni na przykład „panie dyrektorze” czy tytuł
naukowy na przykład „panie doktorze”, „panie inżynierze”.
- Podając krzesło, wystarczy położyć rękę niewidomego na oparciu. Unikać
należy usadawiania niewidomego „na siłę”.
- Idąc z niewidomym nie należy tylko przez ukłon pozdrawiać spotykanych
osób widzących. Trzeba jednocześnie użyć pozdrowienia słownego. Często
zdarza się, że mijając znane osoby pozdrawiamy ukłonem przewodnika,
ignorując zupełnie osobę niewidomą.
- Wskazane jest, aby osoba widząca, która towarzyszy niewidomej uprzedziła
ją o zbliżaniu się kogoś, kogo ona powinna lub chciałaby pierwsza powitać.
- Jeżeli niewidomemu towarzyszy przewodnik, a sprawa którą chcemy załatwić
dotyczy niewidomego, należy kierować swoje wypowiedzi wprost do tego
ostatniego. Przewodnik nie może być pośrednikiem w tej sytuacji.
- Przed nałożeniem na talerz należy poinformować osobę niewidomą co jest
podane do stołu oraz zapytać ile i jakich potraw życzy sobie, aby mu
podano lub nałożono.
- W czasie wspólnego spożywania posiłku z osobą niewidomą należy
poinformować ją – jeżeli wyrazi taką prośbę – jak rozłożone jest nakrycie
i – o ile potrawy już są na talerzu – określić ułożenie potraw – najlepiej
posługiwać się określeniem wskazówek na tarczy zegarowej. Potrawy
znajdujące się najdalej od osoby niewidomej są na godzinie dwunstej. Kawa
lub drinck najczęściej stawiane są na godzinie drugiej.
- W czasie posiłku należy porozumieć się z osobą niewidomą na ile jej
pomóc na przykład w pokrojeniu mięsa i tym podobne.
- Jeżeli do stołu zasiadają osoby widzące i niewidome, wszyscy powinni się
przemieszać w zajmowaniu miejsc ze względu na łatwiejszą obsługę osób
niewidomych.
- Czytającego niewidomemu obowiązuje wierność w odtwarzaniu napisanej
treści, chyba że razem ustalą sposób wspólnego czytania pozwalającego na
ewentualne opuszczenia niektórych fragmentów tekstu.
- Gdy niewidomy poprosi o przeczytanie prywatnej korespondencji lub
osobistych dokumentów – oprócz powyższej zasady – obowiązuje maksymalna
dyskrecja i delikatność.
- Zanim zaczniemy cokolwiek czytać niewidomemu – w przypadku braku
orientacji skąd dana rzecz pochodzi – należy poinformować go o danych
bibliograficznych książki, o autorze pisma, nadawcy listu, przeczytać
treść pieczątki na kopercie i tym podobne.
- Jeśli jesteś właścicielem strony internetowej, postaraj się, aby była
ona dostępna i dostosowana do potrzeb osób niewidomych i słabowidzących.
- Towarzysząc osobie niewidomej czy to na spacerze czy na spotkaniu w
większym gronie osób na przykład: zebranie, odczyt, prywatne przyjęcie,
restauracja i tym podobne staramy się, aby była na bieżąco informowana o
tym co się wokół dzieje: kto jest w sali, ewentualnie jak ludzie są
ubrani, jaka jest dekoracja pomieszczenia. W teatrze lub kinie staramy
się, aby niewidomy uprzednio poznał ogólną treść spektaklu, a w ciągu
akcji tylko szeptem informujemy o zasadniczych, wizualnych faktach o ile
sobie tego oczywiście życzy, treść i niektóre szczegóły wizualne
uzupełniamy w antraktach oraz w rozmowie po skończonej sztuce.
- Przewodnik na ogół idzie z prawej strony niewidomego, chyba że niewidomy
życzy sobie inaczej.
- Przewodnik idzie o pół kroku przed niewidomym, dając przez to w porę
odczuć wszelkie przeszkody na drodze. O tych przeszkodach informuje
również czasami słownie na przykład o gałęziach wystających po drodze na
wysokości głowy lub za pomocą umownych ruchów na przykład przy wchodzeniu
na krawężnik lub schodzeniu w dół – przez lekki ruch przedramieniem w górę
lub w dół.
- Przy wchodzeniu lub schodzeniu ze schodów trzeba zawsze spytać
niewidomego, czy woli iść przy poręczy, czy też trzymać się przewodnika.
Na ogół dobrze jest uprzedzić niewidomego: „schody w dół”, „podest”,
„dalszy ciąg schodów”, „koniec schodów”.
- W drzwiach i wąskich przejściach na przykład między rzędami w teatrze i
innych tego typu pomieszczeniach przewodnik idzie zawsze pierwszy, lekko
trzymając niewidomego z tyłu za rękę.
- Przy wsiadaniu do samochodu należy rękę niewidomego położyć na szczycie
otwartych drzwiczek, co wskaże wysokość wozu i jego przybliżoną odległość
od krawężnika.
- Do tramwaju lub autobusu z niewidomym zasadniczo należy wchodzić
przednim wejściem, by móc w razie potrzeby poprosić kierowcę, by za szybko
nie ruszył. Przy wsiadaniu rękę niewidomego trzeba położyć na uchwycie lub
poręczy przy schodkach. Gdyby nie było miejsca siedzącego, niewidomy musi
mieć jakiś punkt oparcia, aby mógł utrzymać równowagę. Przy wysiadaniu
należy również rękę niewidomego położyć na poręczy przy zejściu.
Przewodnik powinien wysiąść przed niewidomym i stanąć z boku, a nie przed
nim, gdyż mogłoby to spowodować przykre zderzenie.
Podstawowym zadaniem współpracy osób widzących z niewidomymi jest
realizacja przykazania miłości oraz przestrzeganie ogólnie przyjętych
zasad dobrego wychowania.
Trzeba uważać, by pomoc osoby widzącej nie spowodowała u osoby niewidomej
poczucia nadmiernej zależności i mniejszej wartości. Pomoc ta ma
uzupełniać rzeczywiste trudności niewidomego i ułatwiać mu osiąganie
samodzielności w życiu i w pracy. W miarę możności powinna ona być
wzajemna. Matka Czacka w tekście „O niewidomych” wyraźnie zachęca, aby
niewidomi z dobrocią uczyli widzących „jak mają być «okiem niewidomemu»”.
Widzący zaś powinni tę naukę życzliwie przyjmować i realizować.
Laski 2018 Dział Tyflologiczny